Preek Openbaring des Heren. Mat. 2, 1-12. Uit je bubble stappen.

We vieren het hoogfeest van Openbaring des Heren, ook wel bekend als Driekoningen. Ik vind het een bijzonder feest en een bijzondere gebeurtenis. Drie wijzen of magiërs, zoals ze in de grondtekst worden genoemd, komen uit een andere cultuur en religie, en brengen een bezoek aan het kind Jezus om het te eren. Daarin zit een grote les voor ons vandaag.

We kunnen veel leren van andere culturen, andere wetenschappen en wijsheden en andere religies. In het evangelie zijn het juist personen uit de niet-joodse context, waarvan Jezus zegt dat ze een groot geloof hebben: de romeinse officier (Mat. 8, 10) en de Kanaänitische vrouw (Mat. 15, 28). Jezus’ leerlingen daarentegen, die alles horen en zien rondom Jezus, worden beticht van kleingelovigheid (Mat. 6, 30 / 8, 26 / 14, 31 / 16, 8). Het zijn juist personen ‘van buiten’ die vaak beter in staat zijn om te zien en te begrijpen.

De katholieke Kerk is laat tot dat inzicht gekomen. Na de Reformatie heeft de Kerk zich min of meer opgesloten in haar eigen wereld. De Kerk zag zichzelf als een societas perfecta, een volmaakte gemeenschap, een zelfvoorzienende en onafhankelijke gemeenschap die over alle noodzakelijke heilsmiddelen en voorwaarden beschikt om haar einddoel, het Nieuwe Jeruzalem, te bereiken. Allen die buiten stonden waren verdoemd. Dit idee heeft de Kerk na het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) losgelaten. De Kerk beschouwt zichzelf nu als een pelgrimerend volk, letterlijk Gods volk onderweg. Waar de Kerk als een societas perfecta iets statisch en onbeweeglijk is – want waarom zou je, je bent toch volmaakt? – is een pelgrimerende Kerk juist iets dynamisch, iets dat steeds in beweging is. Paus Franciscus is duidelijk een paus in de geest van het Tweede Vaticaanse Concilie.

Wat mij opvalt is dat, sinds de Kerk zich voor de wereld is gaan openen, de wereld zichzelf is gaan afsluiten. Het is ieder voor zich. De huidige samenleving is een verzameling bubbles waarin iedereen zichzelf opsluit, zonder zich iets van anderen aan te trekken. De ouderen kennen nog de verzuilde samenleving. De katholieken bij de katholieken, protestanten bij protestanten, socialisten bij socialisten, liberalen bij liberalen, enzovoort. De samenleving was verticaal verzuild. Dat wil zeggen dat alle katholieken elkaar troffen in de katholieke zuil, van hoog tot laag, van pro tot contra, van katholieke putjesschepper tot katholieke notaris. Nu is de samenleving horizontaal verzuild. De rijke klasse bij de rijke klasse en de armoedigen bij de armoedigen. En zoals in de oude verzuiling katholieken en protestanten weinig tot geen omgang hadden met elkaar, zo leven nu de rijken en de armen elk in hun eigen bubble. Daartussen is weinig tot geen contact. De rijken hebben vaak geen idee hoe anderen leven buiten hun bubble. Armoede zit ook in de eigen bubble, met als gevolg dat armoedeproblemen moeilijk zijn op te lossen en armoede ‘erfelijk’ is geworden.

Vandaag komen drie personen uit een totaal andere wereld op bezoek bij Jezus. Hun bezoek is van dermate belang dat we er een hoogfeest voor hebben. Jezus openbaart zich aan de wereld en die wereld wordt vertegenwoordigd door de drie wijzen. Daarin zit voor ons een boodschap, namelijk om ons niks aan te trekken van bubbles of zuilen, van sociale, culturele, wetenschappelijke en religieuze grenzen. Christenen leven niet in bubbles of zuilen, maar staan in en open voor alle lagen van de samenleving, zoeken contact met iedereen, om in hun spreken en handelen Christus tegenwoordig te stellen.

Dit feest doet een appèl op ons. De wijzen uit de wereld komen tot Jezus, nu is het aan ons om de wereld in te gaan om daar Jezus te brengen. De Kerk heeft zich sinds het Concilie geopend voor de wereld. De ramen van de Kerk gingen open, niet om de wereld in de Kerk te brengen (wat aanvankelijk werd gedacht), maar om de Kerk naar de wereld te brengen, om de Geest uit te dragen. Deze gesloten wereld heeft er behoefte aan! En dat hoeven we niet en-masse te doen. De wijzen waren ook maar met z’n drieën. 

Paus Franciscus heeft het Heilig Jaar 2025 geopend en er het thema Pelgrimage van hoop aan gegeven. Daarin zit weer die dynamiek, die beweging van je af, de wereld in, naar de ander toe, naar Christus toe! Hoop zet je in beweging, want hoop doet leven. Hoop op een betere wereld en een goede toekomst is wat we onze kinderen moeten meegeven, en dat begint bij Christus, die ons de wereld in zendt. Moge de wereld zo Christus’ boodschap van vrede en verdraagzaamheid meer en meer leren kennen en moge zijn Geest vrede brengen in gebieden van oorlog. Op voorspraak van Caspar, Melchior en Balthasar. Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen