Preek hoogfeest Maria Tenhemelopneming

Het hoogfeest van Maria Tenhemelopneming zorgt voor verdeeldheid onder christenen. Protestanten komen in verzet, want deze gebeurtenis heeft geen Bijbelse grondslag. Strikt genomen klopt dit. U zoekt vergeefs in uw Bijbel naar een passage waarin beschreven staat hoe Maria in de hemel is opgenomen. Toch is deze gebeurtenis voor de Kerk van wezenlijk belang. Dat heeft te maken met de Bijbelse visie op de mens. De Bijbel ziet de mens als een eenheid, waarin geen onderscheid gemaakt wordt tussen ziel en lichaam. 

Dat wij spreken over ziel en lichaam als twee van elkaar te onderscheiden werkelijkheden, hebben we te danken aan de Griekse filosoof Plato (427-347 v. Chr.). In zijn visie is de ziel volmaakt en onvergankelijk en het lichaam onvolmaakt en vergankelijk. Bij de dood, zo leert Plato, wordt de ziel bevrijd van het aardse lichaam. Het lichaam beschouwde Plato als een kerker, waarin de ziel gevangen zit gedurende het aardse bestaan. Verlossing, zo zijn christenen in het kielzog van Plato gaan denken, is iets dat alleen de ziel betreft en niet het lichaam. Je hoort dat nog terug in een woord als ‘zielenrust’ wanneer we bidden voor de overledenen. De Kerk heeft zich hier op Bijbelse gronden altijd tegen verzet. De mens is één en onverdeeld.

Verlossing, zo leert de Kerk, gaat zowel ziel als lichaam aan. Bij de verrijzenis worden deze niet van elkaar gescheiden. Die hemel is geen opslagtank voor zielen, maar een werkelijkheid waarbij we als mens (ziel én lichaam) aan God toebehoren en in zijn Licht mogen leven. Dat is wat we vieren met de tenhemelopneming van Maria. Het is geen privilege dat alleen haar toekomt, maar een gebeurtenis die iedere gedoopte aangaat.

Het bijzondere van de tenhemelopneming van Maria is dat het een dogma is, in 1950 als zodanig afgekondigd door paus Pius XII. Een Kerk met dogma’s is een Kerk met een ruggengraat. En een sterke ruggengraat maakt je zeer flexibel. Bij dogma denken we dat ons verstand wordt uitgeschakeld en je tegen elke logica in moet geloven. Zo zijn dogma’s nooit bedoeld. Ik vergelijk ze met verkeersborden: sommige verbieden, sommige verplichten, andere adviseren en informeren. Ze leiden ons veilig door het verkeer, tenminste, als je de aanwijzingen volgt.

De dogmatisering van de tenhemelopneming van Maria kwam voort uit de uitermate traumatiserende ervaringen van twee wereldoorlogen. De Kerk wil met dit dogma de waardigheid van de mens benadrukken, die in de 20e eeuw op niet eerder vertoonde schaal in alle denkbare opzichten ernstig is geschonden. Het dogma van de tenhemelopneming verbiedt elke vorm van schending van de menselijke waardigheid, het verplicht tot het beschermen van die waardigheid en het adviseert om de menselijke waardigheid te allen tijde te respecteren.

Helaas wordt die menselijke waardigheid nog steeds en voortdurend geschonden door oorlog, discriminatie, racisme, verkrachting, onderdrukking en misbruik. Daarom legden de Verenigde Naties in 1948 de universele rechten van de mens vast. De Kerk volgde in 1950 met de bevestiging van de waardigheid van de mens middels het dogma van de tenhemelopneming van Maria. Het benadrukt dat elk aspect van het menselijk bestaan door God is aangeraakt. Héél de mens, en niet slechts delen daarvan, heeft een hemelse, dus goddelijke oorsprong én bestemming! En dat mogen we vandaag, mét Maria, vieren.

Staat dat in de Bijbel? Nee, ik kan je de Bijbelverzen niet geven. Maar impliciet getuigt héél de Bijbel ervan, van begin tot eind, van Genesis tot en met Apocalyps. De heilige kerkvader Ireneüs (tweede eeuw) vat het krachtig samen: gloria Dei homo vivens = de glorie van God is de levende mens! Dat geldt niet alleen op aarde, maar óók in de hemel; het betreft niet alleen de ziel, maar óók het lichaam. Maria is ons daarin voorgegaan. Door haar Zoon, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen